Ayr

AYR, liczące ok. 50 tys. mieszkańców, jest największym miastem na wybrzeżu Firth of Clyde. Przez wiele stuleci było ważnym portem i ośrodkiem handlowym, rywalizując o pierwszeństwo z Glasgow aż do końca XVII w. Doceniając znaczenie Ayr, Cromwell uczynił zeń centrum administracyjne oraz zbudował tu potężną fortecę, zburzoną dawno temu. Zmniejszanie się roli handlu morskiego w gospodarce miasta uczyniło z Ayr ośrodek targowy. Robert Burns, który urodził się w pobliskiej wiosce Alloway, wychwalał je jako miasto „uczciwych ludzi i ślicznych panien” (honest men and bonny lasses). Gdy w epoce wiktoriańskiej Ayr stało się popularnym letniskiem klasy średniej, tuż na południowy zachód od starówki, niedaleko plaży, zbudowano nowe miasto o szerokich ulicach i bulwarach. Obecnie Ayr jest zarówno centrum handlowym hrabstwa Ayrshire, jak i miejscowością wczasową, a długie, piaszczyste plaże (i słynne tory wyścigów konnych) przyciągają wielu gości z całej Szkocji.

Ciasno zabudowane, częściowo zniszczone ulice Starego Miasta zachowały się na skrawku przestrzeni pomiędzy alejami Sandgate i Alloway Place na zachodzie a korytem niewielkiej rzeki Ayr na wschodzie. Chociaż w większości budynki średniowieczne zostały zastąpione przez budowle wiktoriańskie, wiekowy, brukowany Stary Most (Auld Brig) z potężnymi izbicami stoi tu od XIII w. Ocalał dzięki Robertowi Burnsowi, a raczej jego wierszowi Twa Brigs, który tak rozsławił Stary Most, że nie sposób już go było zburzyć. Międzynarodowa sława zabytku przyczyniła się do zbiórki funduszy na jego renowację w 1907 r.

Z High Street, łączącej się z mostem, należy skręcić w lewo i jeszcze raz w lewo w kierunku Kirk Port, skąd wąska uliczka prowadzi do Starego Kościoła (Auld Kirk; VII i VIII wt. i czw.), ufundowanego przez Cromwella jako rekompensata za włączenie dawnej świątyni w obręb fortecy. Przy zadaszonej bramie cmentarnej znajduje się plan, na którym zaznaczono miejsca pochówku niektórych przyjaciół Burnsa. Zwróć uwagę na ciężką kratę (mort-safe) na ścianie bramy cmentarnej. Kraty podobne umieszczano na świeżych mogiłach na początku XIX w., by zapobiec ich rozkopywaniu przez porywaczy zwłok, trudniących się dostarczaniem „pomocy naukowych” szkołom medycznym. W ciemnym i posępnym wnętrzu kościoła zachowała się oryginalna ambona. Wracając tą samą drogą wzdłuż High Street, należy skręcić w lewo w zamkniętą dla ruchu kołowego Newmarket Street. Dochodzi ona do Sandgate, prowadzącej do Nowego Mostu (New Bridge), przy której wznosi się elegancka wieżyczka ratusza (Town Buildings).

Na południowy zachód od Sandgate rozciąga się nadmorska esplanada i plaża. Wiodą tam szerokie, wytyczone na planie siatki ulice wiktoriańskiego Nowego Miasta, kontrastujące z ciasnymi uliczkami starej części Ayr. Otwarcie linii kolejowej z Glasgow do Ayr w 1840 r. spowodowało napływ pierwszych letników, dzięki czemu miasto stało się ożywionym kurortem, popularnym po dziś dzień. Wielu wczasowiczów zamieszkuje w ładnych pensjonatach skupionych wokół Placu Wellingtona (Wellington Square), przy którym stoi okazały gmach władz regionu (County Buildings) pochodzący z 1820 r. Nowe Miasto rozciąga się na północ, w stronę rzeki, a eleganckie wille sięgają pozostałości murów fortu Cromwella. W tej okolicy przy Bruce Crescent stoi wieża św. Jana (St John’s Tower), wszystko, co zostało z kościoła wykorzystywanego przez armię Cromwella jako arsenał. Północne mury fortecy niegdyś wznosiły się nad zatoką, skąd latem można popłynąć na wycieczkę połączoną z łowieniem morskich ryb (rezerwacja miejsc *01292/ 285297) lub na rejs spacerowy statkiem Waverley, ostatnim na świecie parowcem pływającym po morzu. Do wyboru masz wiele różnych wycieczek na wyspy zachodniego wybrzeża, m.in. odbywającą się raz w tygodniu wyprawę na Alisa Craig za 11 £ od osoby; szczegóły w biurze turystycznym.

Informacje praktyczne

Dworzec autobusowy w Ayr leży na końcu Sandgate. W odległości 10 min marszu w kierunku północnym znajdują się dworzec kolejowy i biuro informacji turystycznej przy Burns Statuę Square (IV-VI i IX-pocz.X pn.-sb. 9.15-17.00, nd. 10.00-17.00; VII i VIII pn.-sb. 9.15-19.00, nd. 10.00-19.00; poł.X-III pn.-sb. 9.15-17.00; *01292/288688). Biuro pomaga w znalezieniu noclegu, co bardzo się przydaje w szczycie sezonu i podczas wyścigów konnych.

Poza sezonem można samemu szukać miejsc w licznych hotelach i pensjonatach wokół Wellington Square, który od Sandgate dzieli kilka minut drogi na południe ulicą Alloway Place. Zajrzyj na Queen’s Terrace, gdzie między innymi pod nr. 7 znajduje się Dargil Guest House (tel. 01292/261955),Queens pod nr. 10 (tel. 01292/265618)i Da Wof pod nr. 12 (tel. 01292/269678). Inne skupisko kwater prywatnych tworzą piękne, wiktoriańskie wille przy Eglington Terrace, w niewielkiej odległości na północ od Wellington Square. Wśród nich jest Grasmere Guest House, pod nr. 2 (III-X; tel. 01292/611033), i Thornton pod nr. 9 (tel. 01292/262948). Schronisko młodzieżowe, 5 Craigweil Rd (III-X; tel. 01292/262322; kat. 1), mieści się w okazałej, neogotyckiej rezydencji niedaleko plaży, 20 min piechotą na południe od centrum miasta wzdłuż Alloway Place (skręć w prawo w Blackburn Rd, kierując się według znaków). W Heads of Ayr Leisure Park (III-XI; tel. 01292/442269), 8 km na południe od miasta przy nadmorskiej drodze A719, można postawić przyczepę kempingową lub rozbić namiot.

Najlepszą restauracją w Ayr jest Fouters (tel. 01292/261391) przy 2a Academy St, będącej przecznicą Sandgate. Specjalnością lokalu w podziemiach są steki i dania z owoców morza. Równie dobry jest Boathouse bazujący na lokalnych produktach, mieści się na 4 South Harbour St, nad rzeką u wylotu Fort St. Pożywne i tańsze posiłki można zjeść w Littelejohn’s, 231 High St. Najmilszym pubem w mieście jest Tam o’Shanter przy High St, na którego zabytkowych murach umieszczono cytaty z dzieł Roberta Burnsa. Kilka sympatycznych barów znajduje się w okolicach Burns Statue Square, w tym 0’Briens, gdzie często występują ludowe zespoły irlandzkie.