Edynburg – NOWE MIASTO (New Town)

Edynburg – NOWE MIASTO (New Town), liczące ponad 200 lat, stanowi zupełny kontrast w porównaniu ze Starym Miastem. Układ ulic i placów jest symetryczny, drogi są szerokie i proste, a większość budynków utrzymana jest w stylu klasycystycznym. Początkowo miała to być dzielnica mieszkalna, a jej powstanie, o czym świadczą też nazwy nadane ulicom, miało upamiętniać zawarcie unii z Anglią, które czczono wówczas jako doniosłe wydarzenie w dziejach Szkocji. Dzisiaj na Nowym Mieście skupia się życie handlowe współczesnego Edynburga, dominują sklepy, banki i biura.

Nowe Miasto swoje istnienie zawdzięcza głównie pomysłowi George’a Drummonda, który wysunął projekt rozbudowy Edynburga w 1725 r., wkrótce po objęciu stanowiska burmistrza. Prace zaczęły się dopiero w 1759 r., po osuszeniu jeziora Nor’, istniejącego poniżej zamku. North Bridge, łączący Stare Miasto z portem Leith, został zbudowany w latach 1763-72. W roku 1766, po ogłoszeniu publicznego konkursu na plan Nowego Miasta, wybrano do realizacji projekt autorstwa 26-letniego architekta Jamesa Craiga. Plan o układzie siatki doskonale pasował do terenu przyszłej budowy: biegnąca przez centrum George Street, zakończona z obu stron pięknymi placami, została wytyczona wzdłuż głównego, długiego i wąskiego wzniesienia. Po obu jej stronach znajdują się równoległe Princes Street i Queen Street, natomiast na mniejszych Thistle Street i Rose Street, pomiędzy tymi głównymi ulicami postawiono zajazdy dla dyliżansów, mieszkania rzemieślników oraz sklepy. Ulice Princes i Queen zostały zabudowane tylko jednostronnie, aby domy nie zasłaniały malowniczych widoków na Stare Miasto i Fife. Naturalna sceneria i przestrzenne zróżnicowanie terenu stwarzały architektom szerokie pole do popisu. Niezwykle umiejętnie z możliwości tych skorzystał Robert Adam. Jego wkład był szczególnie duży w ostatniej fazie pracy. Pierwsze Nowe Miasto, jak zwykło się określać dzielnice zaprojektowane przez Craiga, w początkowych dekadach XIX w. było dalej rozbudowywane, harmonijnie i stopniowo, stosownie do geometrycznych ideałów klasycyzmu.

Planowy układ Nowego Miasta wydaje się jego najbardziej znamienną cechą, zachwyca przede wszystkim przemyślana kompozycja tworzona przez promenady, place, ronda, półkoliste ulice i parki, a także zespoły budynków, takie jak Register House, północna ściana Charlotte Square oraz grupa oryginalnych budowli w okolicach Cal-ton Hill. Na Nowym Mieście odnaleźć można także wiele przykładów architektury czasów wiktoriańskich. Oprócz pomnika Waltera Scotta należą do nich trzy spośród największych gmachów w Edynburgu przechowujących dzieła sztuki – Szkocka Galeria Narodowa, Szkocka Narodowa Galeria Portretu połączona z Muzeum Starożytności oraz Szkocka Narodowa Galeria Sztuki Nowoczesnej.