Machars

Na południe od Newton Stewart rozciągają się otwarte przestrzenie pól uprawnych i nieużytków, które tworzą półwysep zwany Machars. Jest to zaniedbana część wybrzeża, w której panuje trochę melancholijna atmosfera. Zaledwie 10 km od głównej drogi A75 znajduje się WIGTOWN, skromne miasteczko na wzgórzu powyżej zatoki o tej samej nazwie. Od rynku do terenów zalewanych przez przypływ idzie się tylko 5 min. Można tam obejrzeć prosty, kamienny obelisk ku czci dwóch męczennic Kowenantu Narodowego, które w 1685 r. zostały przywiązane do słupów nad morzem i zatopione przez wody przypływu.

Whithorn

Odległe 18 km na południe od Wigtown miasteczko WHITHORN przecina pochyła ulica, przy której stoją rzędem pastelowe domki. Odegrało ono bardzo ważną rolę w historii Szkocji: w 397 r. św. Ninian założył tu pierwszy kościół chrześcijański na północ od Wału Hadriana, wyznaczającego granice rzymskich wpływów w Brytanii. Ninian pomalował swą małą świątynię na biało i nazwał ją Candida Casa, co jego piktyjscy sąsiedzi przetłumaczyli sobie jako „Hwiterne” (Biały Dom), od czego wywodzi się dzisiejsza nazwa miasteczka. Święty, o którego życiu wiadomo niewiele, pochodził prawdopodobnie z Galloway i odegrał inicjującą rolę w chrystianizacji tego regionu. Jego grób stał się celem pielgrzymek, w XII w. zbudowano klasztor, który miał sprawować pieczę nad świątynią. Przez wiele pokoleń bogacze i królowie wędrowali do grobu św. Niniana, czemu kres położyła dopiero reformacja i zakaz pielgrzymek wydany w 1581 r.

W połowie głównej ulicy znajdują się Wykopaliska Whithorn (Whithorn Dig; pocz.IV-X codz. 10.30-17.00; 2,70 £), ukazujące dzieje miasteczka i jego związki z Kościołem. Pokaz wideo wyjaśnia tło historyczne, zaś archeologiczne eksponaty stanowią dobre wprowadzenie do zwiedzania wykopalisk. Warto przyłączyć się do grupy oprowadzanej przez przewodnika, ponieważ samemu trudno rozeznać się pośród ruin. Za wykopaliskami znajdują się niewielkie pozostałości po klasztorze, a także przylegające do nich Muzeum Whithorn (IV-IX pn.-sb. 10.30-17.00, nd. 14.00-17.00; 1,20 £), posiadające kolekcję wczesnochrześcijańskich przedmiotów, w tym serię stojących krzyży i kamieni nagrobnych, z których najstarszym jest Kamień Latinusa z 450r. W Diner w pobliżu wykopalisk można zjeść prosty posiłek.

Pielgrzymi, którzy przeprawiali się przez Solway, aby odwiedzić świątynię św. Niniana, przybijali do brzegu w ISLE OF WHITHORN, 6,5 km na południe od Whithorn. W maleńkim zabytkowym porcie morskim znajdują się ruiny niewielkiej kaplicy św. Niniana z XIII w. Nocleg oferuje skromny Steam Packet Inn (tel. 01988/500334), niedaleko zatoki. Można tu także zjeść i uzyskać informacje na temat wycieczek morskich połączonych z wędkowaniem, które w lecie odbywają się prawie codziennie.