Okolice Dumfries: wschodnia część wybrzeża Solway i Nithsdale

Na wybrzeżu oblewanym przez wody Solway Firth, na południowy wschód od Dumfries, znajduje się wspaniały zamek Caerlaverock, natomiast w Ruthwell można podziwiać piękny, wczesnochrześcijański krzyż. Do obu miejsc kursują regularnie autobusy z Dumfries. Osoby zmierzające na północ wyjadą z miasta drogą A76, która biegnie wzdłuż doliny rzeki Nith (Nithsdale; na tej trasie również jeżdżą autobusy), gdzie pomiędzy łagodnymi zboczami, wśród prastarych lasów, kryje się największa atrakcja turystyczna okolicy: potężny, XVII-wieczny zamek Drumlanrig.

Zamek Caerlaverock i rezerwat przyrody

13 km od Dumfries, z dala od ludzkich siedzib, wznoszą się omszałe mury zamku Caer-laverock (IV-IX pn.-sb. 9.30-18.00, nd. 14.00-18.00; X-III pn.-sb. 9.30-16.00, nd. 14.00-16.00; 2 £). Zbudowany na planie trójkąta, z potężną bramą o dwóch wieżach, zamek musiał robić wrażenie na średniowiecznych kronikarzach. Podczas oblężenia w 1300 r. bard Edwarda I, Walter z Exeter, napisał: „Kształtem przypominał tarczę, ponieważ miał trzy boki, wieżę na każdym rogu (…) i ogromną fosę wypełnioną po brzegi wodą. Wydaje się, że nigdy nie było piękniej usytuowanego zamku”.

Bliższe przyjrzenie się budowli ujawnia kilka faz jej powstawania, które odzwierciedlają burzliwe dzieje Caerlaverock. Zamek był nieustannie atakowany i niszczony, a każda kolejna odbudowa modyfikowała pierwotny zrąb pochodzący z końca XIII w. Przykładem są XV-wieczne machikuły na szczycie bramy strażniczej w miejscu wcześniejszych wież, na których ok. 1590 r. umieszczono ogromne działa. Pomieszanie stylów widać także wewnątrz budowli. Piękna renesansowa fasada apartamentów Nithsdale została dobudowana w 1634 r. Pierwszy hrabia Nithsdale wydał pieniądze na próżno: sześć lat później musiał oddać zamek kowenanterom, którzy doprowadzili go do ruiny. Nikt już potem nie zamieszkał w trójbocznej twierdzy otoczonej wodą.

5 km dzieli zamek Caerlaverock od Rezerwatu Przyrody Błot i Dzikiego Ptactwa (Caerlaverock Wildfowl and Wetlands Centre; codz. 10.00-17.00; 3 £), który obejmuje 567 ha chronionych słonych bagien i mokradeł położonych nad Solway Firth. Osłonięte ekranami podejścia prowadzą od głównego obserwatorium do kryjówek, z których można przyglądać się ptakom. Rezerwat słynie z ok. 12 tys. gęsi bernikli, które spędzają tu zimę. Od maja do sierpnia, gdy nie ma gęsi, wędrując szlakami przez mokradła, można spotkać ropuchę paskówkę. Przez cały rok strażnicy prowadzą różne programy obserwacji ptaków – aktualne informacje pod numerem tel. 01387/770200. Do zamku, jak i do rezerwatu można dojechać szosą B725. Kursują tędy również autobusy, a większość z nich kończy jazdę przy zamku. Inne dojeżdżają aż do początku 3-kilometrowej alei łączącej B725 z rezerwatem.

Krzyż z Ruthwell

11-kilometrowy odcinek B725 łączy rezerwat Caerlaverock z osadą RUTHWELL, położoną na wschodzie. Na północ od wioski przebiega trasa B724 łącząca Dumfries i Annan. W miejscu, gdzie spotykają się obie drogi, należy skręcić w krótką, oznakowaną ścieżkę, prowadzącą do skromnego, wiejskiego kościoła. Klucze do świątyni przechowywane są w jednym z domów na końcu uliczki, wystarczy poszukać napisu. W kościele przechowywany jest Krzyż z Ruthwell, piękny przykład sztuki wczesnochrześcijańskiej, pochodzący z końca VII w., gdy Galloway było pod panowaniem nortumbryjskim. Zdobienia krzyża wysokiego na 5,5 m zdradzają wiele różnych wpływów, także germańskich i rzymskokatolickich. Wyryty na krawędzi krzyża wiersz został zapisany przy pomocy run i dialektu nortumbryjskiego. W części środkowej zwraca uwagę dekoracja rzeźbiarska o tematyce biblijnej, m.in. Maria Magdalena wycierająca stopy Jezusowi.
Jeżeli chcesz tu zostać na noc, znajdziesz nocleg w Kirkland Country House Hotel (tel. 1387/870184) obok kościoła.

Nithsdale

Na północ od Dumfries A76 biegnie wzdłuż południowych obrzeży Nithsdale. Ponad sielskim krajobrazem widnieją w dali wzgórza Lowther. 30 km dalej, za starymi chatkami małej wioski Thornhill, leży zamek Drumlanrig (budynek V-poł.VI pn.- śr. i pt. 13.00-17.00, sb. ind. 11.00-17.00; poł.VI-VIII codz. z wyj. czw. 11.00-17.00; park V-poł.IX codz. 11.00-18.00; 4 £), który w rzeczywistości nie jest zamkiem, ale wielką rezydencją księcia Buccleuch i Oueensberry. Główną ozdobą imponującej fasady są fantazyjne schody w kształcie podkowy, które wdzięcznie kontrastują z majestatem budowli z różowego piaskowca, zwieńczonej kopułkami, wieżyczkami i basztami w czterech rogach wewnętrznego dziedzińca. Ciąg luksusowo wyposażonych pokoi stanowi świadectwo olbrzymiego bogactwa rodziny. Znajduje się tu całe mnóstwo bezcennych, zabytkowych mebli i przedmiotów, chociażby kilka pamiątek po Pięknym Księciu Karolu, który spędził tu noc. Na klatce schodowej umieszczono trzy słynne obrazy. W kompozycji Rembrandta Czytająca stara kobieta zwraca uwagę kontrast pomiędzy bielą szaty a cieniem na czepku wobrażonej postaci. Obok wisi portret Nicholasa Carew, pędzla Holbeina, oraz Madonna z kołowrotkiem Leonarda da Vinci. Oprócz nich w zamku można zobaczyć dzieła Joosta van Cleefa, Breughela, Jana Grossaerta, zwanego Mabuse, i van Dycka, a także wiele portretów członków książęcej rodziny, autorstwa Allana Ramsaya i Godfreya Knellera. Jednym z ciekawszych obrazów w galerii rodzinnej jest wizerunek obecnej księżnej, namalowanej w arystokratycznej pozie przez Johna Mertona w latach 50. W jadalni wisi Wódz Joseph Florence Johna Ainslie, pełen ekspresji portret, bardzo łubiany przez Waltera Scotta.
Gęsto zadrzewiony park, otaczający rezydencję, pokrywają dobrze utrzymane ścieżki i ciekawie wytyczone trasy. Rowery górskie można wypożyczyć na terenie zamku. Jeżeli wybierasz się do Drumlanrig autobusem z Dumfries lub Ayr, powinieneś pamiętać, że od przystanku do zamku jest jeszcze ok. 2,5 km.